Ήταν πραγματικά εξορία (exil ) το ταξίδι του ΜΑΤΑΡΟΑ; Εν μέρει ήτανε. Ήτανε όμως και μία μετανάστευση με στόχο την επιβίωση, έστω με την ψευδαίσθηση της παραμονής για λίγο χρόνο, με ελπίδες τελικά για ένα καλύτερο αύριο γεμάτο δημιουργία. Πιστεύω όμως πως ο όρος «ξενητειά»¨περιλαμβάνει και έννοιες που δεν εκφράζονται μόνο με τις λέξεις «μετανάστευση» ή «εξορία»: Ξενητειά σημαίνει παραμονή σε ξένο τόπο, σε μακρινό τόπο και υπονοεί μαζί την νόστο, την νοσταλγία για την πατρίδα. Οι ταξιδευτές του ΜΑΤΑΡΟΑ αντικειμενικά υπήρξανε μετανάστες, ορισμένοι υπήρξανε και πρόσφυγες, τελικά όσοι μείνανε εκεί και προκόψανε στη νέα πατρίδα δεν έπαψαν ποτέ τα είναι ξενητεμένοι που σκέπτοναν με νοσταλγία την πατρίδα και συχνά –από ένα χρονικό σημείο και πέρα-επέστρεφαν ορισμένοι στα πάτρια εδάφη. Οι άλλοι επέμειναν στην παραμονή στα ξένα και στην δημιουργία εκεί.
Το ταξίδι με το ΜΑΤΑΡΟΑ είναι ούτως ή άλλως μία ΕΞΟΔΟΣ προς κάποια σωτηρία. Και η σωτηρία αυτή έχει να κάνει με την έξοδο από μία χώρα, την καταματωμένη Ελλάδα του 1945 που μόλις είχε βγει από την ναζιστική κατοχή και τον πόλεμο αλλά είχε βγει και από τα Δεκεμβριανά με την μάχη της Αθήνας, που ήταν η πρώτη φάση του ένοπλου εμφύλιου και ταυτόχρονα η πρώτη μεταπολεμική στρατιωτική επέμβαση των Άγγλων σε μία συμμαχική χώρα. Η φυγή στο Παρίσι ήταν άρα μία φυγή σωτηρίας από μια κόλαση αίματος και τρόμου, όταν όμως ταυτόχρονα το Παρίσι εκπροσωπούσε την κατεξοχήν πόλη του φωτός στην τέχνη, την φιλοσοφία , την επιστήμη. Και οι άνθρωποι που φύγανε με το ΜΑΤΑΡΟΑ, στη νέα τους πατρίδα δημιουργήσανε και συνεισφέρανε- με την δημιουργία αυτή -στον πολιτισμό της Γαλλίας αλλά και αποτελούν κομμάτι της κληρονομιάς της Ελλάδας. Μπορούμε να πούμε αφήσανε μεγάλη κληρονομιά στη γαλλική, την ελληνική, την ευρωπαϊκή κουλτούρα γενικότερα. Το ΜΑΤΑΡΟΑ υπήρξε λοιπόν αναμφισβήτητα μια «ΚΙΒΩΤΟΣ» των φωτεινών μυαλών της Ελλάδας, κιβωτός που λειτούργησε σωτήρια στα σκοτεινά χρόνια μετά τον Εμφύλιο, στα χρόνια της Χούντας και αναβιώνει πάλι σήμερα, σε μια εποχή σκότους και καταχνιάς.
Ναι, η ιστορία του ΜΑΤΑΡΟΑ έχει κοινά και ταυτίσεις με την ιστορία του ταξιδιού του Μεγάλου Ανατολικού του Ανδρέα Εμπειρίκου. Το μακρόχρονο ταξίδι του Μεγάλου Ανατολικού ξεκινά και αυτό το 1945-συγκεκριμένα αρχίζει να γράφεται τον Αύγουστο- ενώ αυτό κινείται από το Λίβερπουλ στη Νέα Υόρκη. Ο ελπιδοφόρος στόχος της εξόδου προς το Νέο Κόσμο, το ίδιο το ταξίδι, στη διάρκεια του οποίου όλοι βρίσκουν τελικά την ερωτική και ψυχική απελευθέρωση, όλα αυτά συνιστούν ένα λαμπρό μήνυμα για το μέλλον και την ελευθερία. Ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ταγμένος αντιφασίστας και αντιναζιστής , παλιός μαρξιστής που όμως υπέστη από τη μια την μεγάλη δοκιμασία και απογοήτευση λόγω της απαγωγής του στα Κρώρα από δυνάμεις της ΟΠΛΑ και της απειλής του με εκτέλεση, ενώ από την άλλη ήταν ενάντιος στην αγγλική στρατιωτική επέμβαση του Δεκέμβρη, έστειλε τη δική του πολυεθνική, πολυταξική και πολυπολιτισμική κιβωτό να βρεί την σωτηρία σε έναν νέο κόσμο ελευθερίας που ήταν ακόμη το 1945 οι ΗΠΑ.
Στην δική μου ζωγραφική φρίζα των 8,5 μέτρων αυτά τα δύο ταξίδια συμβαδίζουν στην πρώτη εικόνα του τετραπτύχου μου με τίτλο «Ταξίδι προς την Ελευθερία». Η σχέση με το Παρίσι βγαίνει στη δεύτερη εικόνα της φρίζας , όπου φαίνεται μία φανταστική συνάντηση του Πικάσο με τον Εμπειρίκο και την παρέα του των υπερρεαλιστών όπου και ο Μπρετόν, ο Εγγονόπουλος, η Ντόρα Μάαρ. Το Παρίσι ήταν για την γενιά των γονιών μου και την δική μου γενιά η μητρόπολη της τέχνης, η Μέκκα του μοντερνισμού και το ταξίδι εκεί ήταν στόχος και ελπίδα ζωής
Η φρίζα μου συνοδεύεται από 12 προσωπογραφίες 12 ταξιδιωτών του ΜΑΤΑΡΟΑ. Τα πρόσωπα που ζωγράφισα ήθελα να φαίνεται ότι βγαίνουν από το σκοτάδι κουβαλώντας από μέσα τους το διάχυτο φως τους, ενώ η υπερβολή στην καταγραφή των χαρακτηριστικών του προσώπου τους επιθυμούσα να κάνει εύκολα αναγνωρίσιμα αυτά τα σημαντικά πρόσωπα. Tα πρόσωπα αυτά τα γνώρισα προσωπικά εγώ ή πολύ κοντεινοί μου άνθρωποι. Πιο πρόσφατα γνώρισα τη Νέλλη Ανδρικοπούλου, διάβασα και γεύτηκα το βιβλίο της, τρέφω γι αυτήν αισθήματα φιλίας και θαυμασμού. Από μικρή θυμάμαι να μιλά με φίλες της η μητέρα μου για τον Κώστα Αξελό, τον γνώρισα αργότερα με την σύ. του Κατ.Δασκαλάκη, γοητεύτηκα ακούγοντάς τον να μιλά στο Γαλλικό Ινστιτουτο το 198….Μιμίκα Κρανάκη (Μάης του 68, Χούντα) ….. Καστοριάδης(άμεση Δημοκρατία,Τήνος)….Νίκος Χατζημιχάλης( στο γραφείο του, Ύδρα, σχέδιο, Λε ΚΟρμπυζιέ)….Αριστομένης Προβελέγγιος( Πολεοδομία, πόλη και άνθρωποι), Σβορώνος(ιστορία)…ΜΜακρής ,Κουλεντιανός, Μάτση Χατζηλαζάρου….Ιάνης Ξενάκης (ΕΠΟΝ, πατέρας μου,, Λόχος Λόρδος Μπάυρον,,Πολυτεχνείο), Άννα Κινδύνη
